Nieuw EZ programma voor kennisvalorisatie

Kennis de de basis van de economie. Dat wisten we al een tijd. Maar in de praktijk blijkt het niet eenvoudig om de kenniseconomie goed te organiseren. Nederland is al lange tijd op zoek naar nieuwe rolverdelingen en samenwerkingen tussen bedrijfsleven en onderwijs&onderzoeksinstellingen. De afgelopen jaren zijn talloze initiatieven genomen, en er is veel vooruitgang geboekt, maar de communis opinio is toch dat het nog te weinig resultaat oplevert. Er is te weinig kennisuitwisseling tussen onderzoekers en bedrijfsleven, onderzoek wordt te weinig omgezet in business, en studenten/docenten/onderzoekers zijn nog te weinig ondernemend ingesteld. Het ministerie van EZ komt nu met een nieuw programma om de 'kennisvalorisatie' te structureel te verbeteren. Een projectgroep heeft, na uitgebreide consultatie met het werkveld, in kaart gebracht wat er mis is met de kennisvalorisatie in Nederland, en komt met een serie oplossingen. Op basis daarvan is een programma 'valorisatie' opgetuigd, zie http://www.ez.nl/Home/Programma_valorisatie

Afgesproken is om nieuwe, integrale valorisatieprogramma's op te zetten op regionaal nivo. Bestaande regelingen (zoals TechnoPartner, SKE regeling en de Centers of Entrepreneurship) zullen opgaan in dit nieuwe programma.

Wat gaat het programma ondersteunen?

De (basis) processen en bijbehorende faciliteiten die het programma denkt te gaan ondersteunen zijn de volgende (citaat van de EZ website):

• Ontwikkelen en ondersteunen van ondernemende houding en ondernemerschapcompetenties. Mogelijke invulling: ontwikkelen van onderwijsaanbod, het ondersteunen en ontwikkelen van ondernemerschapscompetenties en ondernemende houding bij studenten, onderzoek effectmeting, professionaliseren docenten
• Identificeren van onderzoeksresultaten die mogelijk commercialiseerbaar zijn en indien nodig beschermen van deze kennis. Mogelijke invulling: Screening & scouting, IE-fonds, professionalisering van de intellectueel eigendomsfunctie
• Indien nodig verder ontwikkelen van de onderzoeksresultaten ten behoeve van toepassing. Mogelijke invulling: proof of concept fonds
• Matchen van vraag en aanbod (publiek gefinancierde) kennis/ overdragen van de kennis zodat deze wordt toegepast en leidt tot economische en/of maatschappelijke benutting en vice versa. Mogelijke invulling: mkb loket, fysiek/virtueel, informatiesysteem
• Ondersteunen van kennisintensieve (student)starters bij de oprichting van een bedrijf. Mogelijke invulling: pre-seedfonds

De bedoeling is dat het Programma Valorisatie dit najaar gepubliceerd wordt, zodat nog voor het eind van dit jaar plannen kunnen worden ingediend.

Commentaar

Laat ik positief beginnen: Vernieuwend is dat het programma zich niet alleen richt op technologische kennis maar ook op het alfa en gamma domein, de kunsten en het multidisciplinair onderzoek. Het werd inderdaad hoog tijd dat kenniseconomie niet gelijk wordt gesteld met technologische kennis. Het wordt immers steeds duidelijker dat sociale innovaties minstens zo belangrijk zijn als technologische. Ook vind ik het een goed idee om de enorme lappendeken aan valorisatieinitoiatieven te stroomlijnen, en hogescholen structureel meer middelen te geven om valorisatie echt vorm te geven.
Ik vind wel dat EZ nog altijd een soort lineaire benadering van kennis hanteert: kennis wordt gemaakt door onderzoekers, en de kunst is dan om die kennis om te zetten in 'kassa', het valoriseren dus. Zie de definitie die EZ gebruikt: 'Valorisatie is het proces van waardecreatie uit kennis, door kennis geschikt en/of beschikbaar te maken voor economische en/of maatschappelijke benutting en te vertalen in concurrende producten, diensten, processen en nieuwe bedrijvigheid'.
In de prakrijk werkt het vaak anders. Veel kennis 'onstaat' in een bepaalde context waar mensen samen bezig zijn om een probleem op te lossen. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij action learning. Kennisontwikkeling is vaak niet lineair maar interactief. De toegevoegde waarde van praktijkonderzoekers in de gamma-wetenschappen zit vaak in het analyseren en structureren van kennis die in bedrijven is ontwikkeld. Onderzoekers kunnen bijvoorbeeld best practises identificeren en analyseren, maar de best practise zelf is door het bedrijf bedacht! Er zit dus ongelofelijk veel kennis in het bedrijfsleven, en de rol van onderzoekers kan zijn om die kennis op te vissen, te abstraheren, en beschikbaar te maken voor andere bedrijven. Dat is ook valorisatie maar ik lees het belang hiervan nauwelijks terug.
Verder gaat het rapport niet ver genoeg in de vraagarticulatie. De geformuleerde ambitie is nu om 'onderzoeks resultaten te identificeren die mogelijk commercialiseerbaar zijn'. Dat is dus achteraf. Een veel radicalere oplossing is om bij het onderzoeksdesign al te kijken wat de eventuele kansen voor 'verzilvering' zijn. En bij onderzoeksfinanciering dit aspect zwaar te laten meewegen. Universiteiten en hogescholen kunnen hier veel leren van de wijze waarop multinationals dit aanpakken. Ik weet dat dat lang niet altijd kan; het kan ook de verkeerde kant op gaan (zie bv verregaande invloed van de farmaceutische industrie) maar in heel veel gevallen kan het wel.

Hieraan gerelateerd: ik mis in het verhaal een visie op kennis en maatschappij. Kennis wordt eenzijdig instrumenteel beschreven als bron van welvaart en economische groei (en dat is het ook). Maar: Hoe ver willen we hierin gaan? Kennis is ook een voorwaarde voor burgerschap, identiteit, en kennisontwikkeling is een teken van beschaving. Daar moet ook een minister van EZ oog voor hebben.